کارکرد اجوبه‌های علمای شیعی درمطالعات تاریخ اجتماعی ایران

کارکرد اجوبه‌های علمای شیعی درمطالعات تاریخ اجتماعی ایران[1] زهرا علیزاده بیرجندی* سمیرا عباسلو** محمدحسن الهی‌زاده*** چکیده سنت بلنددامنه اجوبه‌نویسی از روزگار ائمه اطهار (ع) آغاز شد و پس از غیبت امام زمان (عج) به علمای شیعی رسید. عالمان شیعه از طریق اجوبه‌ها، به پرسش‏های گوناگونی در زمینه‌های اعتقادی، اقتصادی، حقوقی، مسائل نوپدید (مستحدثه) بنابر نیازهای آن روزگار، پاسخ می‌دادند. از این‌رو، اجوبه‌های عالمان شیعه مجموعه‌ای غنی و استنادپذیر در معارف دینی به شمار می‏روند. این اجوبه‌ها افزون بر اهمیّت مذهبی‏شان، داده‌های ارزش‌مندی در زمینه تاریخ اجتماعی در بردارند؛ زیرا مضمون آنها تعامل‏های قشرهای گوناگون جامعه با یک‌دیگر است و افزون بر این، نیازهای فکری، حقوقی و اقتصادی مردم آن روزگار را بازمی‏تایند. این مقاله به تحلیل محتوای اجوبه‌ها می پردازد و محتوای آنها را برای گرفتن داده‌های اطلاعاتی از آنها به انگیزه تدوین تاریخ اجتماعی برمی‏رسد و نشان می‏دهد که محتوای اجوبه‌ها، گوشه و کنار حیات اجتماعی عصر خود را آشکار می‏کنند که از مواد ناگزیر برای تاریخ‌نگاری اجتماعی‌اند.   .[1] تاریخ دریافت 12/4/92 تاریخ پذیرش18/6/92. * استادیار دانشگاه بیرجند، گروه تاریخ، بیرجند، ایران. [email protected] ** دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ اسلامی دانشگاه بیرجند، گروه تاریخ، بیرجند،‌ ایران. [email protected] *** استادیار دانشگاه بیرجند، گروه تاریخ، بیرجند، ایران. [email protected]